Yvonne Vetjens voor de Museumdocent
Yvonne is kunsthistorica en juridisch medewerker bij Dohmen Advocaten in Tilburg.

Je loopt door een museum en ziet daar een interessant kunstwerk. Je maakt wat foto’s van het werk en plaatst ze in je nieuwe reader over moderne kunst. Prima lesmateriaal! Maar wacht…kan dat zomaar? Er rust toch auteursrecht op dat kunstwerk?

Auteursrecht

Allereerst: er rust inderdaad auteursrecht op een kunstwerk – met uitzonderingen van die werken waarvan de maker langer dan zeventig jaar geleden overleden is. Dat ontstaan van auteursrecht hoeft de maker van dat werk niet apart te regelen; het auteursrecht ontstaat vanzelf zodra het werk gemaakt is. Degene die auteursrecht heeft op een kunstwerk (gewoonlijk is dat de maker) heeft het alleenrecht om zijn werk te openbaar te maken (publiceren) en verveelvoudigen (kopiëren). Als een ander dat wil, moet hij dus toestemming daarvoor aan de rechthebbende van dat werk vragen.

Thuiskopie en onderwijs

Maar mag je dan wel een foto van een kunstwerk maken? Musea hebben vaak regelingen die zeggen dat er geen foto’s gemaakt mogen worden. Vaak hebben die met beschadiging van kunstwerken te maken. Een foto van een werk maken is op zich geen probleem, zolang je verder maar niets met die foto doet. Er zijn wat uitzonderingen. De foto thuis boven de bank hangen kan wel volgens de zogenoemde thuiskopieregeling. Die regeling zorgt ervoor dat – de naam zegt het al – iemand wel ‘voor thuis’ een kopie van een werk kan maken. Ook voor onderwijs wordt een uitzondering gemaakt, hoewel hier veel voorwaarden aan vast zitten die per geval bekeken moeten worden. Maar zodra je de foto van het kunstwerk online gaat plaatsen, in een reader drukt of op andere manier naar buiten brengt, maak je inbreuk.

Openbare ruimte

Er is nog een derde uitzondering denkbaar. Als een werk permanent in een openbare plaats staat en ook gemaakt is om daar te staan, dan mogen daar foto’s van worden gemaakt. Let op: de Auteurswet geeft aan dat deze uitzondering wèl geldt voor architectuur en allerlei soorten beeldende kunst, maar níet voor onder andere toegepaste kunst en andere foto’s! Wil je weten hoe het zit, neem dan gerust contact op tijdens ons gratis spreekuur. Dat heet de ‘vrijheid van panorama’. Deze foto’s mogen ook gepubliceerd worden. Het moet dan wel een foto zijn van het kunstwerk zoals het zich in de openbare ruimte bevindt, er mag niets aan veranderd worden. Is een museum een openbare ruimte? Een museum is immers toegankelijk voor iedereen die een kaartje koopt. Nee, een museum is niet openbaar. Openbare ruimtes zijn ruimtes die krachtens bestemming of gebruik vrij toegankelijk zijn voor iedereen. Musea vallen daar niet onder.

Vraag toestemming!

De conclusie is dat je op zich wel een foto van een kunstwerk mag maken in een museum, maar dat je vervolgens auteursrechtelijk gezien niet veel met die foto kunt doen (tenzij de maker van het werk al langer dan zeventig jaar dood is). Voor docenten is het goed om te weten dat je je foto’s tot op zekere hoogte kunt gebruiken tijdens het lesgeven als niet-commerciële activiteit, maar houdt er rekening mee dat er een hoop regels en uitzonderingen zijn. De oplossing: zorg dat je (schriftelijk!) toestemming hebt van de maker als je de foto wilt gebruiken, dat geeft het meeste zekerheid. En anders kan het betreffende museum je vaak verder helpen; zij weten, als het goed is, precies hoe het zit met de rechten op door hun tentoongestelde werken.

Lees meer